نوشته شده توسط : آهک هیدراته

توضیحات

حلال ها

تینرها :

۱)     تینر لوساید

۲)     تینر فوری

۳)     تینر کوره ای

۴)     تینر استخری

۵)     تینر روغنی یا وایت اسپریت

۶)     تینر شستشو

گلایکول ها :

۱)     مونو اتیلن گلایکل (MEG)

۲)     دی اتیلن گلایکول (DEG)

۳)     تری اتیلن گلایکول (TEG)

حلال های الی

 
 

هیدروژن و کربن عناصر اصلی این حلال‌ها می‌باشند و آنها را حلال‌های آلی نیز می‌توان نامید. حلال‌های هیدروکربنی ۱۰ نوع هستند:

  1. الکل‌ها (که خود ۵ نوع اند)
  2. استن یا دی متیل کتون CH3COCH3
  3. اتر
  4. تولوئن C6H۵-CH3
  5. کلروفرم CH3CL
  6. تربانتین C10H16
  7. استرها
  8. تتراکلرورکربن CCL4
  9. گزیلن ۲(C6H4(CH3
  10. بنزن C6H6
    حلال های ترپتنی
    از قدیمی‌ترین گونه حلال‌ها می‌باشد که از درختان کاج و صنوبر به دست می آیدو در گذشته مصرف بسیار زیادی در ساخت رنگ‌های ساختمانی، ورنی‌ها و رنگ‌های هنری داشته‌اند. اما امروزه به علت گران قیمت بودن روش تهیه، حلالیت کم، کندی سرعتتبخیر و بوی تند، آن‌ها با حلال‌های هیدروکربنی که از مواد نفتی به دست می‌آیند و ارزان قمت تر هستند جایگزین شده‌اند. علاوه ب صنایع رنگ سازی در هنر عکاسی نیز مورد استفاده فرار می گیرندو مشتمل بر تربانتین، دی پنتن، روغن کاج و صنوبرهستند.
    اتانول
    بیشترین کاربرد در آزمایش‌های علمی را دارد. اما به علت قابلیت حل شدن در آب و اتر در رزین‌های طبیعی مانند شلاک، پلی وینیل استات PVA، پلی وینیل بوتیرال، استرهای رزینی، رزین‌های کیتونی و غیره به کار برده می‌شود. از اتانول به عنوان حلال، میکوب کش،ضد یخ،سوخت، مادهٔ کسل کننده در صنایع پتروشیمی،داروسازی و غیره استفاده می‌شود.
    اب:
    مولکول آب(HOH) هم اتم هیدروژن و هم عامل OH- دارد. بنابراین هم باز و هم اسید و از این رو از لحاظ شیمیایی ختثی است. آب خالص یا آب مقطر اسیدها، قلیاها، نمک‌های فلزی، صمغ‌های گیاهی، چسب‌های قوی (مانند: سریشم، چسب کازیین، چسب نشاسته، چسب اوره فرمالیدیید و ملامین فرمالیدیید)، سریش، رنگ پلاستیک و الکل‌ها را در خود حل می‌کند.

۴)     پلی اتیلن گلایکول (PEG)

۵)     اتیل گلایکول (EG)

۶)     بوتیل گلایکول (BG)

۷)     بوتیل دی گلایکول (BDG)

آروماتیک ها :

۱)     بنزن

۲)     اتیل بنزن

۳)     تری متیل بنزن

۴)     مونو کلرو بنزن

۵)     تری متیل بنزن

۶)     زایلن مخلوط

۷)     پارا زایلن

۸)     اورتو زایلن

۹) استیرن

استرها :

۱)     متیل استات

۲)     اتیل استات

۳)     بوتیل استات

۴)     ایزو بوتیل استات

۵)     نرمال بوتیل استات

۶)      ایزو پروپیل استات

۷)     نرمال پروپیل استات

۸)     متوکسی پروپیل استات

۹)     اتیل گلایکول استات

۱۰)   بوتیل گلایکول استات

۱۱)   بوتیل دی گلایکول استات

۱۲)   مونومر وینیل استات

حلال های نفتی :

۱)     ۴۰۰

۲)     ۴۰۲

۳)     ۴۰۳

۴)     ۴۰۴

۵)     ۴۰۵

۶)     ۴۰۶

۷)     ۴۰۹

۸)     ۴۱۰

الکل ها :

 

۱)     ایزوبوتانول

۲)     نرمال بوتانول

۳)     پروپانول

۴)      دو اتیل هگزانول

۵)     ایزو پروپیل الکل

۶)     متوکسی پرپانول

 

آمین ها :

۱)     مونو اتانول آمین

۲)     دی اتانول آمین

۳)     تری اتانول آمین

سایر حلال ها :

۱)    دی متیل فرم آلدهید DMF

۲)    تترا هیدرو فوران THF

۳)    دی متیل سولفوکسید

۴)   …

چکیده:

یک محلول دست کم از دو جزء تشکیل شده است. جزیی که حل شونده را در خود حل می کند و معمولا درصد بیشتری از محلول را تشکیل می دهد حلال نام دارد. در این درس با برخی از حلال های آلی مهم که با آنها سر و کار داریم آشنا خواهیم شد.


شرح درس:
آب:
فراوان ترین و رایج ترین حلال شناخته شده آب است. این حلال ترکیب های یونی و کووالانسی بسیاری را در خود حل می کند. محلول هایی که حلال آنها آب است، محلول آبی (aq) نامیده می شود. آب و محلول های آبی نقش مهمی در زندگی روزانه دارند. دو سوم بدن انسان را آب تشکیل می دهد. اغلب فرایندهای زیست شیمیایی از قبیل هضم، جذب و سوخت و ساز مواد غذایی در محلول آبی انجام می شود. در صنایع شیمیایی نیز تعداد زیادی از واکنش ها در محیط آبی صورت می گیرند.

 


اتانول:
بعد از آب، اتانول مهم ترین حلال صنعتی محسوب می شود. این مایع بی رنگ و فرار به هر میزان با آب مخلوط می شود. از اتانول برای ضدعفونی کردن زخم ها و تولید مواد دارویی، آرایشی و بهداشتی نیز استفاده می شود. اتانول به هر نسبتی در آب حل می شود.   

 

هگزان:
 آلکانی که با 6 اتم کربن است ( C6H14) و مولکول های ناقطبی دارد. این ماده، حلال بسیار مناسبی برای تعداد زیادی از ترکیب های ناقطبی است. هگزان مایع بی رنگ و فراری است که از نفت خام بدست می آید و به عنوان رقیق کننده (تینر) در رنگ های پوششی کاربرد دارد.

 

 

استون:
استون از خانواده کتون ها بوده و حلال مناسبی برای چربی ها، رنگ ها و انواع لاک هاست. استون مایعی بی رنگ و فرار است و به هر نسبت در آب حل می شود و از جمله حلال های پرکاربرد در آزمایشگاه های شیمی به شمار می آید. 

 

تولوئن:
تولوئن (متیل بنزن) مایعی بی رنگ و آتش گیر است و به عنوان حلال در صنایع مختلفی چون رنگ و رزین کاربرد دارد. تولوئن یک هیدروکربن آروماتیک است و به مقدار زیادی در قطران زغال سنگ یافت می شود. زمانی که زغال سنگ را در کوره های مخصوص گرما می دهند مقداری گازهای مختلف از آن خارج می شود و زغال کک همراه مایع سیاه رنگی به نام قطران به دست می آید. در قطران علاوه بر تولوئن، بسیاری از هیدروکربن های آروماتیک مانند بنزن و نفتالن نیز یافت می شود.
 

فهرستی از ۲۰ حلال مختلف , کاربرد و اثرات آن

حلال جزء مهمی از محلول است

حلال جزء مهمی از محلول است. حلال ها مواد شیمیایی هستند که مواد دیگر را در خود حل می کنند. حلال ها به طور کلی به دو دسته حلال های قطبی و حلال های غیر قطبی تقسیم می شوند. در حلال قطبی، ذرات تشکیل دهنده حلال قطبی بوده و یکدیگر را با نیروی جاذبه ی الکتروستاتیکی جذب می نمایند.

مهمترین حلال قطبی آب می باشد. انواع اسیدها مانند سولفوریک اسید H۲SO۴ و هیدروزن فلوئورید HF ، نیز در این دسته قرار می گیرند.

در حلال های غیر قطبی ، ذرات حلال غیرقطبی بوده و بنابراین تنها نیروی جاذبه ی ضعیف واندروالسی بین ذرات وجود دارد، به همین دلیل این حلال ها اغلب، دارای نقطه ی جوش بسیار پایین بوده و فرار هستند.

حلال های آلی نسبت به حلال های غیر آلی یا حلال های معدنی، قطبیت کمتری دارند و درنتیجه معمولا" این دسته از حلالها ، مواد غیر قطبی را بهتر در خود حل می کنند. چند حلال در زیر آمده است. حلالها موقعی مفید هستند که مایع باشند به عنوان مثال آب در محدوده ی ۰ تا ۱۰۰ درجه سانتیگراد مایع می باشد، پس تنها در این محدوده دمایی می توانند به عنوان حلال مورد استفاده قرار گیرند. هنگامی موادی که قرار است حل شوند، در دماهای پایین تر یا بالاتر قرار داشته باشند باید از حلالهای دیگر استفاده نمود. محدوده مایع بودن برخی حلالها در زیر آمده است:

۱) متانولCH۳OH که خواصی شبیه آب را دارد.

۲) اتانول CH۳-CH۲OH

۳) پروپانون CH۳-CH۲-HC=O

۴) پروپانول CH۳-CH۲-CH۲OH

۵) بوتانول CH۳-CH۲-CH۲-CH۲OH

۶) اتیل استات C۴H۸O۲

۷) اتوکسی اتان C۴H۱۰O

۸) تولوئن C۷H۸

۹) بنزن C۶H۶

۱۰) کربن تتراکلرید CCl۴

۱۱) سیکلوهگزان C۶H۱۲

۱۲) دی متیل فرم آمید با نام اختصاری DMF و فرمول HC(O)N(CH۳)۲ محدوده مایع بودن بین ۶۱- تا ۱۵۳ درجه سانتیگراد می باشد.

۱۳) تترا هیدرو فوران با نام اختصاری THF و فرمول CH۸O که به شکل یه حلقه ی پنج ضلعی است که در یکی از گوشه هایش اتم اکسیژن قرار گرفته است. محدوده مایع بودن بین ۶۵- تا ۶۶ درجه سانتیگراد می باشد.

۱۴) دی متیل سولفوکسید با نام اختصاری DMSO و فرمول (CH۳)۲SO محدوده مایع بودن بین ۱۸ تا ۱۸۹ درجه سانتیگراد می باشد.

۱۵) هگزا متیل فسفر آمید با نام اختصاری HMP و فرمول OP[N(CH۳)۲]

۱۶) استونیتریل CH۳CN محدوده مایع بودن بین ۴۵- تا ۸۲ درجه سانتیگراد می باشد.

۱۷) نیترومتان CH۳NO۲ محدوده مایع بودن بین ۲۹- تا ۱۰۱ درجه سانتیگراد می باشد.

۱۸) دی کلرومتان CH۲Cl۲ محدوده مایع بودن بین ۹۷- تا ۴۰ درجه سانتیگراد می باشد.

۱۹) سولفولان C۴H۸SO۲ (یک حلقه ی پنج ضلعی است که SO۲ یک گوشه و چهار CH۲ گوشه های دیگر را تشکیل داده اند. محدوده مایع بودن بین ۲۸ تا ۲۸۵ درجه سانتیگراد می باشد.

۲۰) پروپان-۱و۲-دیول کربنات C۴H۶O۳ . یک حلقه ی پنج ضلعی که C=O یک گوشه و دو تا o نیز دو گوشه ، CH۲ یک گوشه و H۳CH گوشه دیگر را تشکیل می دهند. این حلال از ۴۹- تا ۲۴۲ درجه سانتیگراد مایع می باشد.

طبق یک اصل کلی، مواد قطبی در حلال های قطبی و مواد غیرقطبی در حلال های غیر قطبی حل می شوند.

حلال های آلی دسته ی بسیار مهمی از حلال ها را تشکیل می دهند که در زندگی کاربردهای بسیاری دارند. به عنوان مثال، حلال ادکلن ها، انواع اسپری ها، چسب ها و ... انواع الکلها و دیگر حلال های آلی را تشکیل می دهند. چند حلال بسیار مهم صنعتی عبارتند از:

دی متیل فرم آمید با نام اختصاری DMF و فرمول HC(O)N(CH۳)۲

تترا هیدرو فوران با نام اختصاری THF و فرمول CH۸O که به شکل یه حلقه ی پنج ضلعی است که در یکی از گوشه هایش اتم اکسیژن قرار گرفته است.

دی متیل سولفوکسید با نام اختصاری DMSO و فرمول (CH۳)۲SO

بیان شد که الکلها دسته ی بسیار مهمی از حلال های صنعتی را تشکیل می دهند. میان ذرات حلال در الکلها، پیوند های هیدروزنی می باشد، اما یک سر الکلها، سر آلی و غیرقطبی آنها می باشد درنتیجه این حلالها می توانند هم مواد غیرقطبی را با سر غیرقطبی در خود حل کنند و هم مواد یکه می توانند با آن پیوند هیدروزنی برقرار نمایند، مانند آب.

میان ذرات حلال غیرقطبی، فقط نیروهای واندروالس وجود دارند. میان ذرات ماده ی حل شده غیر قطبی نیز فقط نیروهای واندروالس وجود دارند. بنابراین تمام ذرات موجود در محلول، فقط تحت تاثیر این نیرو هستند و امکان تشکیل محلول وجود دارد.

یک مثال حلال های غیر قطبی، هیدروکربنهای سیر شده خطی مانند هگزان است. موم که یک ماده ی غیرقطبی است در هگزان حل خواهد شد.

البته تمام اجسام غیرقطبی در یکدیگر حل نمی شوند. حال متداولترین نوع محلول یعنی، یک جامد حل شده در یک مایع را در نظر می گیریم. انحلال پذیری یک جامد غیرقطبی در یک مایع غیرقطبی به دو عامل بستگی دارد: دمای ذوب و آنتالپی ذوب آن. وقتی این جامد حل می شود، محلول مایع به دست می آید. جامد تغییر فاز می دهد. جامدهایی که دمای ذوب و انتالپی ذوبشان بالاست، انحلال پذیری بیشتری نشان می دهند. این تفاوت به علت نیروهای جاذبه قویتر در بلورهای اجسامی است که دمای ذوب بالا دارند. در جریان حل شدن باید بر این نیروها فایق آمد.

برخی از حلال ها مانند کربن تتراکلرید CCl۴ کلروفرم CHCl۳ به شدت سمی می باشد. همچنین کار با اسیدها مهارت و تدابیر خاص می طلبد.

اثرات زیان اور حلال های آلی در محیط های کوچک خود را نشان می دهد ، زیرا حلال های آلی به مراتب بسیار فرار بوده و درنتیجه به دیلی سمی بودن ، هم برای انسان و هم موجودات زنده دیگر زیان دارد.

یکی از مهارتهای کار با حلال ها این است که حلال های بی خطرتر پیدا کنیم: اغلب در آزمایشگاه ها، باید سعی کنیم که استفاده از حلال های سمی برای حل کردن موادی که در واکنش شیمیایی به کار برده می شوند، را حذف نماییم.

بسیاری از حلال ها که در مقادیر زیاد در صنعت به کار برده می شوند برای سلامت انسان مضر هستند یا می توانند خطرات دیگری مانند آتش سوزی و انفجار به وجود آورند. حلال هایی که به طور گسترده استفاده می شوند و برای سلامت انسان مضر باشند شامل تتراکلرید کربن، کلروفورم، و پرکلورواتیلین هستند.

 

 

 


:: برچسب‌ها: حلال ها ,
:: بازدید از این مطلب : 2870
|
امتیاز مطلب : 5
|
تعداد امتیازدهندگان : 1
|
مجموع امتیاز : 1
تاریخ انتشار : چهار شنبه 11 بهمن 1396 | نظرات ()

صفحه قبل 1 صفحه بعد